„Prawy foka szot luz, lewy foka szot wybieraj!”, „Klar na pokładzie” czy „Skocz mi do bosmana po wiadro kilwateru” – żeglarstwo to nie tylko wspaniały sport, ale również cała złożona i bogata kultura! Obejmuje zarówno zwyczaje i przesądy, jak i – specyficzny żargon, bez którego ciężko odnaleźć się na łódce.

Jeśli marzysz o rozpoczęciu żeglarskiej przygody, warto zapoznać się z najważniejszymi terminami oraz frazami – między innymi po to, żeby nie biegać po kilwater do bosmana. 😉

Historia żargonu żeglarskiego

Żargon żeglarski to wspaniały i niezwykle barwny zbiór wyrażeń i terminów, który powstawał przez setki, o ile nie tysiące lat! To żywy zapis tradycji oraz tego, w jaki sposób na wodnych trasach mieszały i przenikały się różne języki.

Zachęcamy do przeczytania naszego wpisu blogowego pt. Prognoza pogody dla żeglarzy – jak ją interpretować?

Oczywiście za powstaniem żargonu stoi potrzeba – sytuacja na jednostce pływającej – zarówno małym jachcie, jak i dużym statku – bywa bardzo dynamiczna, a od sprawnego wykonywania poleceń i rozumienia komend zależy często zdrowie, a nawet życie załogi. Z tego powodu marynarze stworzyli własny system komunikacji.

Jeśli trochę interesujesz się żeglarstwem, z pewnością nie umknęło Twojej uwadze, że w żargonie żeglarskim pojawia się dużo obco brzmiących słów – takich jak baksztag, gafel czy hals. To dlatego, że załogi okrętów często tworzyli ludzie pochodzący z różnych krajów i środowisk, co wymagało komend zrozumiałych oraz łatwych do wypowiedzenia dla wszystkich.

Jednak najbardziej charakterystyczną cechą żargonu żeglarskiego jest to, że pozwala na przekazywanie złożonych informacji w szybki i precyzyjny sposób.

Przykładowo wspomniane we wstępie „Prawy foka szot luz, lewy foka szot wybieraj” oznacza, że osoba obsługująca liny żagla powinna zwolnić te po lewej stronie i naciągnąć liny z drugiej.

Jak widzisz, w żeglarskim żargonie do przekazania tej informacji wystarczyło zaledwie osiem słów! – które w dodatku można bardzo precyzyjnie i wyraźnie wykrzyczeć.

Obecnie żargon został nieco zmodyfikowany oraz uwspółcześniony, jednak wciąż pobrzmiewają w nim echa germańskie, a nawet staroangielskie.

Planujesz wybrać się w rejs i chcesz aktywnie uczestniczyć w obsłudze jachtu? Doskonale! Żeglarstwo to piękny sport, a jeśli poznasz najważniejsze pojęcia, będzie też relaksujący.

Poza tym, jeśli połkniesz żeglarskiego bakcyla, umiejętność obsługi jachtu ułatwi Ci zrobienie odpowiednich patentów, pozwalających na samodzielne wypożyczanie łódki i wypływanie na wodę.

Dowiedz się jak radzić sobie z nieprzewidywalnymi warunkami podczas żeglugi jachtem podczas sztormu

Dla osób chcących zapoznać się z żargonem żeglarskim przygotowaliśmy mini słowniczek najczęściej używanych komend i zwrotów, a także kilka nazw najważniejszych części jachtów. Zapoznaj się z nimi i przygotuj do wymarzonego rejsu!

Przydatne wyrażenia

Krótkie, szybkie, dynamiczne, treściwe – takie są najważniejsze wyrażenia i komendy żeglarskie. Wszystkie warto znać, ale które z nich przydadzą Ci się najbardziej na początku przygody z żeglarstwem? Oto nasze typy!

• Lewy/prawy foka szot luz – zluzować linę foka tak, żeby nie była naprężona i przestała pracować.
• Lewy/prawy foka szot wybierać – wybrać linę tak, żeby fok (przedni żagiel) był naprężony.
• Przygotować się do zwrotu przez sztag – w przypadku załogi oznacza to, że jej członkowie powinni przesiąść się na drugą stronę burty.
• Przygotować się do zwrotu przez rufę – oznacza to, że załoga powinna zająć stanowiska przy linach oraz usiąść tak, żeby nie zostać uderzonym bomem.
• Klar na pokładzie – oznacza to uporządkowanie (zbuchtowanie) lin i żagli, tak żeby przygotować jacht np. do postoju w porcie. Warto jednak zaznaczyć, że istnieją trzy typy klaru – portowy, morski i sztormowy.

Oczywiście to tylko kilka najważniejszych komend, które przydadzą Ci się, jeśli planujesz rejs jako aktywny uczestnik. Słownik żeglarski jest o wiele bogatszy! Zapewniamy jednak, że te kilka zwrotów wystarczy Ci na początek.

A teraz odpowiemy na pytanie, które być może nasunęło Ci się po lekturze pierwszej części artykułu…

Nazwy poszczególnych części jachtu

„No dobrze, ale co to jest ten cały fok, grot czy sztag?” – no tak, trudno wykonać polecenie, kiedy nie wiadomo, czego dotyczy. Dlatego w tej części przygotowaliśmy dla Ciebie najważniejsze pojęcia dotyczące budowy jachtu! Dla Twojej wygody podzieliliśmy je na olinowanie, ożaglowanie oraz części samej jednostki pływającej.

Olinowanie:

• szoty – liny ruchome, z ich pomocą napinasz lub luzujesz żagiel,
• fał – z jej pomocą stawiasz żagle, a także podnosisz inne, ruchome elementy jachtu, takie jak płetwa sterowa,
• wanty – wiatr lubi na nich grać i rymują się z „Samanta”. 😉 Nie znasz tej szanty? Dodaj ją sobie do playlisty! A tak na poważnie, są to metalowe, cienkie linki rozmieszczone symetrycznie po obu stronach masztu. Ich zadaniem jest stabilizacja tego elementu oraz utrzymywanie go w pozycji wertykalnej,
• forsztag – zadaniem tej liny jest podtrzymywanie masztu. Biegnie od szczytu masztu do dziobu statku.

Ożaglowanie – tutaj skupimy się na tych, które najczęściej pojawiają się na jachtach czarterowych:

• grot – to główny, największy żagiel. W większości jachtów mocowany jest do bomu oraz masztu,
• fok – przedni, sporych rozmiarów żagiel, najczęściej ma formę trójkąta,
• genua – powiększony fok,
• spinaker – korzysta się z niego w trakcie kursów z wiatrem, ma formę balonu,
• genaker – to specjalistyczny żagiel, używany często podczas regat. Czasem jest to jedyny żagiel do kursów z wiatrem znajdujący się na pokładzie, ponieważ działa podobnie do spinakera, ale jest od niego tańszy.

Elementy jachtu:

• dziób – przód kadłuba,
• rufa – tył jachtu,
• burta – bok kadłuba jachtu,
• maszt – słup służący do napinania żagli,
• top – szczyt masztu,
• bom – pozioma część grotu – uwaga, jest ruchoma i przelatuje przez pokład podczas zwrotu przez rufę,
• miecz – płetwa znajdująca się pod jachtem, która nadaje mu stabilność. Obsługuje się ją za pomocą skrzynki mieczowej,
• rumpel – na jachtach pełni funkcję steru,
• kokpit – pomieszczenie sypialne na łodzi,
• kambuz – jachtowa kuchnia,
• kingston – toaleta,
• koja – łóżko,
• zęza – najniżej położona część jachtu znajdująca się w kadłubie. Znajduje się w niej pompa zęzowa, która ma usuwać z niej wodę oraz inne płyny – należy ją regularnie czyścić.

Na koniec zostawiliśmy wspomniany na początku kilwater – jest to ślad zostający na wodzie po przepłynięciu statku.

Jeśli więc sternik poprosi Cię, żebyś przyniósł wiadro kilwateru od bosmana, możesz uprzejmie zasugerować mu, żeby sam sobie po nie poszedł!